Opiniestuk door Frederik Anseel
Belangrijke beslissingen zijn in essentie een poging om de toekomst te voorspellen. Je maakt een berekende gok over wat er volgens jou in de toekomst zal gebeuren en hoe je daar vandaag best kan op inspelen.
Dat is zeker het geval voor wie werkt in HR, arbeidsmarkt en talent management. Mensen aanwerven is voortdurend inschatten waar er een nood zal zijn aan talent, hoe je dat talent kan bereiken en naar waarde kan inschatten. Geen wonder dat iedereen snakt naar trendsrapporten en cijfers over de arbeidsmarkt. Het zijn pogingen om grip te krijgen op de onzekerheid over de toekomst. Maar vaak zeggen die cijfers meer over het verleden – wat er net gebeurd is – dan over wat er staat te gebeuren. Ik moedig mensen aan om voorbij cijfers te kijken en om de onderliggende maatschappelijke veranderingen te zien. Wie weet waarom er gebeurt wat er gebeurt, heeft meer kans om ook de grote lijnen voor de toekomst te zien.
Laat mij in vogelvlucht een aantal grote wereldwijde veranderingen schetsen sinds COVID die grote impact zullen hebben op de toekomstige arbeidsmarkt. Het helpt verklaren waarom we niet één arbeidsmarkt, maar verschillende markten met elk hun eigen snelheid zullen hebben.
Om de economie te redden van COVID-lockdowns, pompten wereldwijd alle centrale banken geld in de economie. Dat redde veel bedrijven en jobs. Er kwam krapte op de arbeidsmarkt omdat de economie gloeiend heet draaide. Plots kregen kandidaten de macht op de arbeidsmarkt, wat leidde tot een groei in lonen wereldwijd en inflatie. De combinatie van ‘gratis’ geld en een versnelling van de digitale economie omdat mensen thuis vastzaten achter een scherm, zorgde voor een snelle groei bij tech bedrijven die massaal mensen aanwierven.
Tegelijkertijd zorgde COVID ervoor dat een hele groep mensen definitief verdween van de arbeidsmarkt. Ze werden ontslagen of stopten met werken (‘the great resignation’) gedurende COVID en vonden nooit meer de weg terug. De bijkomende jobs die gecreëerd werden, waren op maat van een nieuwe digitale economie. Digital werd plots de minimumbasis, maar digital skills zijn niet noodzakelijk voldoende. De krapte op de arbeidsmarkt die daarop volgde, maakte twee andere demografische trends pijnlijk duidelijk. Eén, de westerse economieën kampen met een snel verouderende bevolking en een zeer lage geboortegraad, wat een probleem is voor de werkzaamheid (en pensioenen). Twee, de voor de hand liggende oplossing is meer migratie, maar migratie ligt vandaag zeer gevoelig in een zeer gepolariseerde maatschappij.
De oververhitte economie verplichtte centrale banken naar de handrem te grijpen om inflatie te doen dalen. Dat doen ze door de rente te laten stijgen, wat na verloop van tijd de economie laat vertragen. Dat betekent onherroepelijk jobverlies. Wie in rekrutering en HR werkt, voelt dat al een tijdje. Zoals er ‘quiet quitting’ was tijdens COVID, is er nu al een tijdje ‘quiet firing’. Gestaag keerden eerst tech bedrijven, maar dan ook grote consultants en andere diensten terug op hun stappen om hun al te enthousiaste aanwervingsrondes tijdens COVID ongedaan te maken. Het gevolg waren grote ontslagrondes die vaak onder de radar bleven.
Dat betekent dat we voor een schizofrene toekomst staan. De lange-termijntrend is ontegensprekelijk krapte op de arbeidsmarkt. Maar die krapte zal zich vooral in specifieke sectoren of profielen tonen. Alhoewel de grote AI-belofte nog een tijdje op zich zal laten wachten, is de digitale versnelling onverbiddelijk. Een hele groep mensen zal overbodig worden omdat ze niet de juiste combinatie van digitale én soft skills (leiderschap, netwerk, teamskills) heeft. Die combinatie is zeldzaam, vooral in de nieuwe ‘Corona-generatie’, die niet alleen kleiner is dan de uitstromende ‘babyboomgeneratie’ maar die ook op het vlak van social skills weinig ervaren is.
We gaan naar een periode van trage economische groei, of misschien zelfs een pijnlijke recessie. Veel bedrijven zullen die periode aangrijpen om hun personeelsbestand te hervormen. Mensen die niet de juiste mix van skills hebben zullen afvloeien, maar terwijl ze afslanken zal iedereen toch blijven vechten om dezelfde zeldzame talenten aan te werven. Dat is het schizofrene van de situatie. We zullen meer werkzoekenden hebben maar bedrijven zullen toch worstelen om posities in te vullen. Sinds COVID hebben we een mismatch van talent op de arbeidsmarkt.
Persoonlijk geloof ik dat de oplossing te vinden is in een hervorming van onderwijs, meer opleidingstrajecten in bedrijven misschien samen met (hoger) onderwijs, en gerichte migratie. Maar die oplossing is niet voor morgen. Voor nu is er de berekende gok voor beleidsmakers en actoren om samen de toekomst voor werk en talent duurzaam te hervormen. Zoniet, blijven we rijden met verschillende snelheden op het arbeidsmarktcircuit?
Frederik Anseel is een Belgische professor gespecialiseerd in organisatiepsychologie en bedrijfswetenschappen en hoogleraar Management aan de University of New South Wales (UNSW) in Sydney, Australië,. Hij staat bekend om zijn onderzoek naar thema's zoals werkmotivatie, leiderschap, innovatie en prestatiebeheer.